Προσγείωση στη δυστοπική λογοτεχνία – Σωκράτης Τσελεγκαρίδης

Ερωτήσεις Συνέντευξης για Συγγραφείς

Πώς ξεκινήσατε τη διαδρομή σας στη συγγραφή; Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με το γράψιμο;

Η πρώτη επαφή με την λογοτεχνία με βρήκε στην θέση του αναγνώστη, η οποία γρήγορα με έβαλε στην διαδικασία να σκαρώνω τις δικές μου ιστορίες στο χαρτί. Πιο συγκεκριμένα, από τα εφηβικά μου χρόνια ξεπήδησε μία εσωτερική ανάγκη να εκφράσω τα συναισθήματά μου μέσα από λέξεις, μία ανάγκη που δεν μπόρεσε να ικανοποιηθεί μόνο από την ανάγνωση. Έτσι, λίγο μετά το τέλος της εφηβείας, έπιασα τον εαυτό μου να ζει καθημερινά με την αναμονή της έμπνευσης. Η έμπνευση για μένα είχε πάντα βαθιά θεμέλια στα προβλήματα των ανθρώπων, στις σχέσεις τους και τις ζωές τους, με έναν τόνο φανταστικό, υπερβολικό, ίσως και σουρεαλιστικό. Με τον καιρό όμως, ελπίζω πως κατάφερα να τιθασεύσω την σκέψη μου, και πρόσφερα στους αναγνώστες έργα με φιλοσοφικά ζητήματα όπως το πότε ένας άνθρωπος είναι ελεύθερος και αν το σκοτάδι που κουβαλάει κάποιος μέσα του μπορεί να νικηθεί έστω και προσωρινά.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχετε αντιμετωπίσει κατά τη διάρκεια της συγγραφής ενός βιβλίου και πώς την ξεπεράσατε;

Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζω κατά την διάρκεια συγγραφής ενός βιβλίου είναι μια ριζωμένη ανησυχία για το αν αυτό που γράφω έχει λόγο ύπαρξης. Αν είναι κάτι παραπάνω από προτάσεις και λέξεις που συνδέονται. Αν μπορούν οι αφηγήσεις να ακουμπήσουν στην ψυχή του άλλου. Αυτό φυσικά με βάζει σε μια διαδικασία αναζήτησης σωστού ύφους, ή ακόμα και σε περιόδους αγρανάπαυσης όπου περιμένω την κατάλληλη στιγμή για να εκφραστώ στο χαρτί. Να δημιουργήσω κάτι που θα αξίζει να διαβαστεί, να είναι κάτι περισσότερο από τις σκέψεις μου, να εμπλουτιστεί με τον συναισθηματικό κόσμο του κάθε αναγνώστη.

Ποια είναι η διαδικασία συγγραφής σας; Έχετε κάποιο συγκεκριμένο τελετουργικό ή ρουτίνα όταν γράφετε;

Δεν είμαι άνθρωπος που αναζητεί τη ρουτίνα όσο αφορά την καλλιτεχνική έκφραση. Έχει τύχει να ξεκινήσω να γράφω σε μέσα μαζικής μεταφοράς, σε κοινωνική εκδήλωση, μέχρι και στον κινηματογράφο. Όταν έρχεται με ορμή μία εικόνα, μία σκέψη, μία πρόταση ακόμα και μία λέξη, τότε πρέπει να εκφραστεί, δίχως καλούπια και περιορισμούς. Σε μεταγενέστερο χρόνο, συγκεντρώνω όλες αυτές τις εικόνες και προσπαθώ μέσα από δομημένο κείμενο να τις μεταφέρω στον αναγνώστη, σαν ένα ποταμόπλοιο που θα περάσει από διάφορα αξιοθέατα. Έτσι, στην πράξη μπορεί να μαζέψω ένα υλικό σαν πρώτη ύλη πάνω στο οποίο όμως θα προσπαθήσω να δώσω νόημα που να ανταποκρίνεται σε μία κυρίαρχη σκέψη μου, ή προβληματισμό μου. Όπως για παράδειγμα, «Τι χρώμα έχει το σκοτάδι»;

Πώς επιλέγετε τα θέματα που θα θίξετε στα βιβλία σας; Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα που θέλετε να περάσετε;

Τα θέματα γύρω από τα οποίο συνήθως κινούνται οι ιστορίες μου, πηγάζουν από την καθημερινότητα απλών ανθρώπων. Μπορεί στην πορεία να ντύνονται με δυστοπικό περιεχόμενο, ή να πλαισιώνονται με σουρεαλισμό, αλλά ο πυρήνας τους παραμένει μέρος απλών ερωτήσεων. Τι χρώμα μπορεί να έχει το σκοτάδι; Ποια είναι η ημέρα της ανεξαρτησίας; Σε κάθε περίπτωση πάντως, η προσπάθειά μου είναι οι ιστορίες μου να μεταφέρουν έναν προβληματισμό, είτε φιλοσοφικό είτε απτό για τον τρόπο ζωής, για την διαχείριση των όσων μας συμβαίνουν, για το μέλλον που δεν μπορεί να εμποδιστεί η προσπέλασή του, και για το παρελθόν που μας έχει σημαδέψει και μας έχει αφήσει σημάδια. Ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει να κοιτάξει προς τα μέσα, να αντιμετωπίσει τον ίδιο του τον εαυτό και τότε θα μπορέσει να χτίσει ανθρωποκεντρικές κοινωνίες. Έτσι, τα μηνύματα στα βιβλία μου, πάντοτε στρέφονται προς τα μέσα, προς τον άνθρωπο, τις αδυναμίες του αλλά και τις αμέτρητες δυνατότητές του.

Ποιο βιβλίο σας θεωρείτε πιο αντιπροσωπευτικό της δουλειάς σας και γιατί;

Αν και σε κάθε δουλειά μου μπορεί να βρεθεί ένα κομμάτι του εαυτού μου, θεωρώ πως το βιβλίο μου «Τί χρώμα έχει το σκοτάδι» είναι το πιο αντιπροσωπευτικό μου, μέχρι σήμερα. Δεν είναι η συσσωρευμένη εμπειρία από προηγούμενες δουλειές, είναι η ίδια η εξέλιξη του τρόπου που αντιλαμβάνομαι πλέον τη ζωή και την συγγραφή μέσα σε αυτή. Το συγκεκριμένο βιβλίο, πέρα από το προφανές ερώτημα που θέτει ο τίτλος του, πλαισιώνεται από μία μελλοντική ζωή όπου συγκρούονται και συμβαδίζουν ο άνθρωπος και η τεχνητή νοημοσύνη. Τίθενται ζητήματα όπως τι είναι αυτό που σε κάνει άνθρωπο, και ποια είναι τα όρια της ανθρωπότητας. Τι χρειάζεται για να βάλεις φως στο σκοτάδι σου και τελικά αρκεί να βρεις λίγο χρώμα σε έναν κόσμο που νομοτελειακά κάθε μέρα, κάθε στιγμή οδεύει σε ένα και μόνο τέλος; Το βιβλίο αυτό, κατά την γνώμη μου, με αντιπροσωπεύει καλύτερα γιατί μέσα από ένα γρήγορο ρυθμό παρέχει αφορμές για πολλαπλούς προβληματισμούς και σκέψεις.

Ποιες είναι οι επιρροές σας ως συγγραφέας; Υπάρχουν άλλοι συγγραφείς ή καλλιτέχνες που σας ενέπνευσαν;

Ασφαλώς υπάρχει πάντα μια ζύμωση από τα όσα διαβάζεις στα όσα γράφεις. Ακόμα και αν διαβάσεις κάτι που δεν είναι στις προτιμήσεις σου, μπορεί να σε οδηγήσει σε μία πιο έντονη περιχαράκωση του προσωπικού σου τρόπο γραφής. Από μικρή ηλικία γοητεύτηκα από τον ρεαλισμό του Καρυωτάκη, και επηρέασε βαθύτατα την σκέψη μου. Ταυτόχρονα, η J.K. Rowling με συντρόφευσε και με ταξίδεψε σε μαγικά μέρη. Ενώ, όταν εμπλουτίστηκε η επαφή μου με την λογοτεχνία ξεχώρισα τα ξεκάθαρα μηνύματα που αποπνέει το έργο του Coelho.

Πώς διαχειρίζεστε την κριτική, θετική ή αρνητική, που λαμβάνετε για τα βιβλία σας;

Κάθε κριτική που δεν αποσκοπεί σε απρόκλητη και υστερόβουλη επίθεση, δεν είναι απλά θεμιτή, αλλά επιθυμητή. Όσο σκληρή και αν είναι, αν αντιπροσωπεύει την αλήθεια του άλλου τότε μόνο κέρδος υπάρχει και για εκείνον και για εμένα. Όχι, δεν θα βασιστώ σε μία κριτική για να αλλάξω για παράδειγμα το ύφος των κειμένων μου, αλλά σίγουρα μια αρνητική κριτική θα με βάλει στην διαδικασία του προβληματισμού, της αυτοκριτικής και στην συνέχεια θα επανέλθω σε ένα νέο σημείο ισορροπίας όπου πρώτα από όλα θα νιώθω εγώ καλά με τον εαυτό μου. Έτσι λοιπόν, σίγουρα η κριτική είναι απαραίτητο κομμάτι της εξέλιξης κάθε ανθρώπου, αρκεί να περιέχει μέσα της αγάπη. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η τριβή με τον αναγνώστη, αφού σε τελική ανάλυση τα βιβλία σε εκείνον απευθύνονται.

Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο; Ποιον ρόλο παίζει η συγγραφή στην κοινωνία;

Η λογοτεχνία ως μέρος της τέχνης και του πολιτισμού ήδη αλλάζει τον κόσμο. Σαν κύμα που ροκανίζει τον βράχο, οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με σπουδαίες ιδέες, με τρομακτικές αλήθειες, με ήρωες ανθρώπινους, με δυστοπικές κοινωνίες, με το μέλλον που δεν έχει έρθει ακόμα. Και έτσι μπαίνουν στην διαδικασία της σκέψης και του προβληματισμού. Μετασχηματίζουν τον εαυτό τους σε κάτι νέο, σε κάτι διαφορετικό. Βιώνουν την λογοτεχνική κάθαρση και αυτήν έπειτα μπορούν να την αναζητήσουν στον πραγματικό κόσμο. Δεν είναι ουτοπία, είναι ένα απειροελάχιστο βήμα που σταδιακά γίνεται άλμα, και ο κόσμος προχωράει, και συνεχίζει στην επόμενη σελίδα, με τα συσσωρευμένα εφόδια και προβληματισμούς. Σκέψεις που χαράσσονται ως το υποσυνείδητο και ακούσια ή εκούσια εκδηλώνονται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Έχετε κάποιο νέο έργο στα σκαριά;

Όπως προχωράει η ζωή, αντίστοιχα προχωράει και η επαφή με την λογοτεχνία. Πάντα υπάρχει κάτι στα σκαριά. Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να ευδοκιμήσει. Αυτήν την περίοδο οι σκέψεις μου περιστρέφονται γύρω από την αστυνομική λογοτεχνία. Είναι μία νέα πρόκληση για μένα, καθώς μέχρι στιγμής δεν έχω ασχοληθεί με τέτοιες ιστορίες.

Τι θα συμβουλεύατε τους νέους συγγραφείς που προσπαθούν να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στον χώρο;

Δύσκολη ερώτηση. Και δύσκολος ο ρόλους του να δίνεις συμβουλές. Ως συγγραφέας πάντως θα ήθελα να διατηρήσουν την προσωπικότητά τους, να αναπτύξουν τον τρόπο γραφής τους και να μείνουν πιστοί στο εαυτό τους. Πάντα το πρώτο βήμα είναι το πιο δύσκολο, χρειάζεται τύχη, επιμονή και δουλειά. Μία απόρριψη και αρνητική κριτική από εκδοτικό οίκο μπορεί να είναι η ευκαιρία για μεγαλύτερη προσπάθεια, για ισχυρότερη πίστη στον εαυτό μας μέσω σκληρής δουλειάς.